معماری عامیانه و جایگاه آن در تاریخ معماری ایران

كشور بزرگ ایران دارای گنجینه هایی غنی از معماری عامیانه می باشد كه بخش بزرگی از آن تا به حال ناشناخته مانده است هر چند كه از حدود دهه 60 میلادی شناخت معماری عامیانه به عنوان بخشی از فرهنگ معماری معاصر به شكلی منظم آغاز شده و تاكنون مورد توجه گرفته است، اما این مباحث آنگونه كه باید در ایران مطرح نشده است

معماری عامیانه و جایگاه آن در تاریخ معماری ایران

كشور بزرگ ایران دارای گنجینه هایی غنی از معماری عامیانه می باشد كه بخش بزرگی از آن تا به حال ناشناخته مانده است. هر چند كه از حدود دهه 60 میلادی شناخت معماری عامیانه به عنوان بخشی از فرهنگ معماری معاصر به شكلی منظم آغاز شده و تاكنون مورد توجه گرفته است، اما این مباحث آنگونه كه باید در ایران مطرح نشده است.

   یكی از ویژگی های عامیانه، ناشناخته بودن و گمنام بودن آن است، تا جایی كه آنرا در برابر معماری یادمانی قرار میدهد. بانگاهی به منابع نگاشته شده درباره معماری گذشته كشور های مختلف خواهیم دید كه معماری نوع دوم یا یادمانی بیشتر مورد توجه تاریخ نگاران معماری بوده است، هر چند كه در كشورهای غربی در سالهای اخیر درباره معماری عامیانه مشكل تاریخ گذاری بناها بوده در كنار مشكلات دیگر تغییرات و كمبود مدارك و اسناد.

     در این مقاله سعی بر این است كه تا به جایگاه معماری عامیانه ایران در تاریخ معماری ایران، بر اساس منابع موجود اشاره شود و به برخی سئوالات اساسی در دو زمینه ابزار و روش كه باعث می شود معماری عامیانه نتواند جایگاه مناسب خود را در تاریخ معماری ایران بیابد، پرداخته شود. 

   برای اینكه بتوانیم تصویر روشن از جایگاه معماری  عامیانه در تاریخ معماری ایران داشته باشیم در آغاز مقاله مروری بر تاریخچه بحث معماری عامیانه و تعاریف مختلف آن داریم. سپس به تاریخ معماری پرداخته و رابطه این دو با هم مقایسه می كنیم. پس از آن به مشكلات و موانع موجود خواهیم پرداخت.

   حدود قرن است كه معماری به عنوان بخشی از مباحث نظری و جزئی از تحقیقات تجربی معماری مطرح می باشد. پیش از این در سده نوزدهم نیز معماری عامیانه كه كمی جلوتر به تعاریف مختلف آن خواهیم پرداخت، از طرف اشخاصی چون وی.لكحخ لئ.گ . سیدنی نه تحت عنوان نوع معماری بلكه به عنوان بخشی از یك دایره المعارف معماری و كتابی درباره تاریخ تكامل مسكن در انگلستان مورد بحث قرار گرفته بود.  این دو نویسنده در كتابهای خود معماری غیر یادمانی مانند خانه های ساده با نقشه چهار گوش و مدور و یا گونه های مختلف خانه در نقاط مختلف به خصوص كوهستانی فرانسه و مناطق مختلف انگلستان را به بحث گذاشته اند. به هر حال تا پس از جنگ جهانی دوم نمی توان گفت كه معماری عامیانه جایگاه ویژه ای در مباحث معماری داشته است.

  با مروری به نوشته های مختلف درباره معماری عامیانه متوجه می شویم كه نویسندگان مختلف واژه های گوناگونی برای این نوع معماری به كار گرفته اند. معماری بومی، مردمی، ناشناخته و عامیانه برخی از این واژه های می باشند. واژه معماری بومی یكی  از واژه ه ایی است كه در فارس به عنوان معادل انگلیسی آن به كار گرفته می شود.

    هر چند كه این واژه برگردان مناسبی می باشد، اما با مقایسه با تعاریف ارائه شده از «معماری بومی» گویای آن نمی باشد. معماری بومی یا سرزمینی می تواند به هر نوع معماری كه به یك مكان خاص تعلق داشته باشد، گفته شود. این می تواند معماری ساختمانهای ساده روستایی شهری تا ساختمانهای بزرگ و حتی بناهای یادمانی را در بر می گیرد. این موضوع بخصوص در ایران كه چه بناهای كوچك و چه بناهای بزرگ جوابگوی نیازهای محلی و هماهنگ با محیط اطراف بوده، كاملاً صادق است. برای نمونه می توان از معماری مساجد و امازداه آن نیز هر چند كه دارای حیاط مركزی می باشند، اما فضایی تالار مانند نیمه باز در بخش رو به قبله آن پیوند بسیار زیبایی با محیط اطراف دارد.

  اما تعاریف ارائه شده برای این نوع معماری با واژه معماری بومی سازگار نیست. راپاپورت یكی از پیش كسوتان این بحث در دنیا، معماری بومی تعریفی مشخص تر ارائه می دهد. او معماری بومی را معماری می داند كه در برابر معماری رسمی شاخص شناخته شده و یادمانی قرار می گیرد.به عبارت دیگر معماری مظلوم تر، ساده تر، مردمی تر و در مجموع معماری كه جوابگوی نیازهای قشر عام جامعه باشد او همچنین اعتقاد دارد كه معماری یادمانی یا «والا» می تواند ریشه در معماری عامیانه داشته باشد. بحث درباره ویژگیهای مختلف نظری معماری عامیانه در محافل علمی غرب بسیار گسترده  تر است و مراكز و نشریات متعددی به تحقیق و ارائه نوشته های مختلف درباره آن پرداخته است. 

    معماری عامیانه در ایران هیچگاه نتوانسته است یك جایگاه مشخص در مباحث معماری و بخصوص بخشی از مباحث معماری سنتی داشته باشد. تا پیش از اینكه اولین كتاب در دهه 60 خورشیدی به عنوان «معماری بومی» به چاپ برسد معماری عامیانه نه تحت این عنوان بلكه به عنوان بخشی از مطالعات مسكن، تحقیقات مردم شناسی، اجتماعی و جغرافیایی مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه می توان تحقیقات انجام شده درباره كندهای میمند و كندوان اشاره كه در نیمه اول دهه پنجاه خورشیدی ارائه شدند.

  بحث معماری عامیانه با معماری بومی به معنای «سرزمین» آن در اواسط دهه60 خورشیدی از طرف تعدادی از متخصصین معماری به بحث گذاشته می شود. 

نوع فایل: word

سایز:120 KB 

تعداد صفحه: 60

برچسب ها : معماری عامیانه و جایگاه آن در تاریخ معماری ایران , معماری عامیانه و جایگاه آن در تاریخ معماری ایران , معماری عامیانه , تاریخ معماری ایران , معماری ایران , ناشناخته بودن , گمنام بودن , تحقیقات تجربی , معماری بومی , معماری سنتی , تحقیق , جزوه , مقاله , پایان نامه , پروژه , دانلود تحقیق , دانلود جزوه , دانلود مقاله , دانلود پایان نامه , دانلود پروژه

تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران

كشور بزرگ ایران دارای گنجینه هایی غنی از معماری عامیانه می باشد كه بخش بزرگی از آن تا به حال ناشناخته مانده است هر چند كه از حدود دهه 60 میلادی شناخت معماری عامیانه به عنوان بخشی از فرهنگ معماری معاصر به شكلی منظم آغاز شده و تاكنون مورد توجه گرفته است، اما این مباحث آنگونه كه باید در ایران مطرح نشده است

تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران

در این مقاله سعی بر این است كه تا به جایگاه معماری عامیانه ایران در تاریخ معماری ایران، بر اساس منابع موجود اشاره شود و به برخی سئوالات اساسی در دو زمینه ابزار و روش كه باعث می شود معماری عامیانه نتواند جایگاه مناسب خود را در تاریخ معماری ایران بیابد، پرداخته شود. 

   یكی از ویژگی های عامیانه، ناشناخته بودن و گمنام بودن آن است، تا جایی كه آنرا در برابر معماری یادمانی قرار میدهد. بانگاهی به منابع نگاشته شده درباره معماری گذشته كشور های مختلف خواهیم دید كه معماری نوع دوم یا یادمانی بیشتر مورد توجه تاریخ نگاران معماری بوده است، هر چند كه در كشورهای غربی در سالهای اخیر درباره معماری عامیانه مشكل تاریخ گذاری بناها بوده در كنار مشكلات دیگر تغییرات و كمبود مدارك و اسناد.

در حال حاضر توسط مرورگر شما پشتیبانی نمی شود ، به جای آن از میانبرهای (Shortcut) صفحه كلید استفاده نمائید.

   برای اینكه بتوانیم تصویر روشن از جایگاه معماری  عامیانه در تاریخ معماری ایران داشته باشیم در آغاز مقاله مروری بر تاریخچه بحث معماری عامیانه و تعاریف مختلف آن داریم. سپس به تاریخ معماری پرداخته و رابطه این دو با هم مقایسه می كنیم. پس از آن به مشكلات و موانع موجود خواهیم پرداخت.

   حدود قرن است كه معماری به عنوان بخشی از مباحث نظری و جزئی از تحقیقات تجربی معماری مطرح می باشد. پیش از این در سده نوزدهم نیز معماری عامیانه كه كمی جلوتر به تعاریف مختلف آن خواهیم پرداخت، از طرف اشخاصی چون وی.لكحخ لئ.گ . سیدنی نه تحت عنوان نوع معماری بلكه به عنوان بخشی از یك دایره المعارف معماری و كتابی درباره تاریخ تكامل مسكن در انگلستان مورد بحث قرار گرفته بود.  این دو نویسنده در كتابهای خود معماری غیر یادمانی مانند خانه های ساده با نقشه چهار گوش و مدور و یا گونه های مختلف خانه در نقاط مختلف به خصوص كوهستانی فرانسه و مناطق مختلف انگلستان را به بحث گذاشته اند. به هر حال تا پس از جنگ جهانی دوم نمی توان گفت كه معماری عامیانه جایگاه ویژه ای در مباحث معماری داشته است.

  با مروری به نوشته های مختلف درباره معماری عامیانه متوجه می شویم كه نویسندگان مختلف واژه های گوناگونی برای این نوع معماری به كار گرفته اند. معماری بومی، مردمی، ناشناخته و عامیانه برخی از این واژه های می باشند. واژه معماری بومی یكی  از واژه ه ایی است كه در فارس به عنوان معادل انگلیسی آن به كار گرفته می شود.

    هر چند كه این واژه برگردان مناسبی می باشد، اما با مقایسه با تعاریف ارائه شده از «معماری بومی» گویای آن نمی باشد. معماری بومی یا سرزمینی می تواند به هر نوع معماری كه به یك مكان خاص تعلق داشته باشد، گفته شود. این می تواند معماری ساختمانهای ساده روستایی شهری تا ساختمانهای بزرگ و حتی بناهای یادمانی را در بر می گیرد. این موضوع بخصوص در ایران كه چه بناهای كوچك و چه بناهای بزرگ جوابگوی نیازهای محلی و هماهنگ با محیط اطراف بوده، كاملاً صادق است. برای نمونه می توان از معماری مساجد و امازداه آن نیز هر چند كه دارای حیاط مركزی می باشند، اما فضایی تالار مانند نیمه باز در بخش رو به قبله آن پیوند بسیار زیبایی با محیط اطراف دارد.

  اما تعاریف ارائه شده برای این نوع معماری با واژه معماری بومی سازگار نیست. راپاپورت یكی از پیش كسوتان این بحث در دنیا، معماری بومی تعریفی مشخص تر ارائه می دهد. او معماری بومی را معماری می داند كه در برابر معماری رسمی شاخص شناخته شده و یادمانی قرار می گیرد.به عبارت دیگر معماری مظلوم تر، ساده تر، مردمی تر و در مجموع معماری كه جوابگوی نیازهای قشر عام جامعه باشد او همچنین اعتقاد دارد كه معماری یادمانی یا «والا» می تواند ریشه در معماری عامیانه داشته باشد. بحث درباره ویژگیهای مختلف نظری معماری عامیانه در محافل علمی غرب بسیار گسترده  تر است و مراكز و نشریات متعددی به تحقیق و ارائه نوشته های مختلف درباره آن پرداخته است. 

    معماری عامیانه در ایران هیچگاه نتوانسته است یك جایگاه مشخص در مباحث معماری و بخصوص بخشی از مباحث معماری سنتی داشته باشد. تا پیش از اینكه اولین كتاب در دهه 60 خورشیدی به عنوان «معماری بومی» به چاپ برسد معماری عامیانه نه تحت این عنوان بلكه به عنوان بخشی از مطالعات مسكن، تحقیقات مردم شناسی، اجتماعی و جغرافیایی مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه می توان تحقیقات انجام شده درباره كندهای میمند و كندوان اشاره كه در نیمه اول دهه پنجاه خورشیدی ارائه شدند.

  مشكلات سد راه مطالعات بومی برای یك محقق تاریخ نگار معماری را می توان در چند موضوع خلاصه كرد:

1-مشكل تاریخ گذاری: این مشكل نه تنها مشكل اساسی برای مطالعه عامیانه، بلكه مشكلی برای تعدادی از بناهای بزرگ و یادمانی نیز می باشد. ریشه این مشكل را می بایست در كمبود مطالعه تاریخی و باستان شناسی دانست.

كشور ایران به عنوان یكی از كشورهای با دیرینه تاریخی است كه متأسفانه مطالعان موجود درباره آثار معماری آن در مقایسه با این عظمت بسیار ناچیز است. برعكس در مطالعات محققان غربی درباره آثار خودشان می بینیم كه بسیاری از موضوعات، دهها بلكه صدها نوشته و جود دارد. همچنین از زمانی كه معماری عامیانه به عنوان بخشی از مباحث معماری مطرح شده است توجه به تاریخ گذاری آنها با روشهای مختلف بیشتر شده است. برای مثال ساختمانهای ابتدایی و سرپناههای موقف و ساده كشاورزان در بخشهای مختلف برخی از كشورها مورد شناسایی تاریخی قرار گرفته اند.

نمونه های متفاوت را می توان در معماری مسكن ایران ارائه داد. خوشبختانه شهر شیراز یكی از شهرهایی است كه مورد توجه محققین مختلف از جمله معماران بوده است. اداره كل حفاظت بناهای تاریخی  و آثار باستانی در حدود بیست سال پیش اقدام به شناسائی خانه های قدیمی این شهر نموده و فهرستی از 178 خانه را ارائه داده است.

از این تعداد خانه فقط سه خانه دارای تاریخ دقیق بودنه و بقیه دارای تاریخ كلی از یك دوره (قاجار) می باشند. در یك مطالعه تاریخ تسلسلی یو نه از نوع تاریخی- تكاملی كه مبانی نظری پیچیده ای را نیز به همراه دارد، حداقل كار دانستن تاریخ آن و قراردادن بناها به صورت سلسله و اراست و با توجه به نداستن تاریخ دقیق این تعداد خانه كار تاریخ گذاری آنها بسیار دشوار بوده و این خود شاید بهانه ای بشد برای وارد نشدن به بحث تاریخ خانه های شیرازی

2-مشكل كمبود اسناد مختلف بخصوص برداشت از آثار عامیانه: این كمبود باز ریشه در توجه متولیان و محققان تاریخ نگار و معمار دارد. سازمانهای متولی دردرجه اول به آثار با ارزش تاریخی- معماری دارند و برای ثبت آنها برداشت آنها شاید اولین اقدام باشد. زمانی كه محقق تعداد زیادی بنای بدون تاریخ و برداشت نشده روبرو می شود،  این خود شاید مانعی برای وارد شدن به یك مبحث تاریخی باشد.

نوع برداشت نیز نسبت به دید محقق می تواند متفاوت باشد. هر چند كه یك برداشت اولیه می بایست پیكره كلی بنا و فضای مختلف آن را معرفی كند،  اما این برداشت بایستی با مطالعه در محل و با شناخت عمكردها و جزئیات ساختمانی همراه باشد. ورود و دسترسی به داخل خانه ها با توجه به مسكونی بودن آنها و ابعاد بزرگی بعضی از آنها بخصوص در ارتباط با خانه های حیاط دار از دیگر مشكلات سد راه برداشته می باشد.

3-تغیرات در ساختار بناهای عامیانه:  یكی از مشكلات دیگر برای مطالعه آنها بخصوص با روش تاریخی است. تغییرات در ساختمانها باعث می شود كه فهم از  عملكرد اصلی آنها سخت و در بعضی از مواقع غیر ممكن باشد. با توجه به ادامه زندگی در این نوع ساختناها، ساكنین سعی بر تطبیق فضاها با زندگی روز داده اند. از اینرو یكی از مطالعات نه چندان آسان بازسازی ساختمانها به حالت اولیه آنها می باشد.

مقدمه ای بر شیوه های و گرایش های معماری در تهران

الف: دوره قاجار

1-معماری سنتی حاشیه كویر

2-شیوه معماری اواخر قاجار (از اواسط دوره قاجار به بعد)

3-معماری التقاطی اروپا (از اواسط دروه قاجار به بعد)

ب: دوره پهلوی اول

1-ادامه سبك های اواخر قاجار و معماری نئوكلاسیك غرب

2-معماری اوایل مدرن «هنرنو»

3-معماری سبك ملی

4-معماری مدرن

ج: دوره پهلوی دوم

1-ادامه معماری مدرن (دهه 20 و 30)

2-معماری سبك بین المللی (دهه 40 و 50 در ادامه معماری مدرن)

3-معماری مرحله تحول (از آغاز دهه 50 تا زمان انقلاب)

4-معماری التقاطی غرب (شیوه نئوكلاسیك)

نوع فایل: word

سایز:120 KB 

تعداد صفحه:60 

برچسب ها : تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران , معماری عامیانه و جایگاه آن در تاریخ معماری ایران , معماری عامیانه , تاریخ معماری ایران , جایگاه معماری , معماری بومی , راپاپورت , محقق تاریخ نگار , مشكل تاریخ گذاری , گرایش های معماری در تهران , دوره قاجار , دوره پهلوی اول , دوره پهلوی دوم , تحقیق , جزوه , مقاله , پایان نامه , پروژه , دانلود تحقیق , دانلود جزوه

بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان

بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان در 31 صفحه word قابل ویرایش با فرمت doc

بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان

الف) بناهای مذهبی

1- مساجد

در نیمه دوم قرن پنجم هجری، هنر معماری ایران به درجه كمال و شكوفایی خود رسید و صفات خاص این دوره با قدرت سیاسی و شور مذهبی آن در معماری و بنای مساجد كه در‌انگیزترین آثار معماری اسلامی به شمار می‌رود تجلی یافت، و معماران زمان سلجوقی با استفاده از فرمهای زمان ساسانی و مهارت در به كار بردن آنها به عوامل و عناصری كه بتوان با آن مساجد بزرگ را بنا كرد دست یافتند، و سبك معماری چهار ایوانی در بناهای مذهبی، بخصوص در مساجد این زمان متداول شد و بیشتر ابنیه ایران بر محور معماری چهارایوانی ساخته شدند. این سبك معماری نه تنها در ایران بلكه در بیشتر سرزمینهای اسلامی تحت سلطه سلجوقیان رواج یافت و، در نتیجه، مساجد بزرگی با این طرز معماری در كشورهای اسلامی ساخته شد. با یك نظر اجمالی به مساجد مهم ایران كه بعد از دوره سلجوقیان احداث شده است، بخوبی می‌توان دید كه طرح مزبور تا چه اندازه سرمشق و نمونه عمومی مساجد در ادوار بعدی گردیده است، به طوری كه هم اكنون نیز پیروی از شیوه مزبور ادامه دارد. با در نظر گرفتن اینكه ادامه این شیوه معماری، بعد از دوره سلجوقیان بیانگر همان ویژگی معماری ایران است كه از تداوم بی‌نظیری برخوردار می‌باشد. می‌توان گفت معماری ایران در سیر تحولی خود در هر دوره، از تجارب گذشتگان سود جسته و با تكامل آن توانسته است آثار با ارزشی خلق كند كه امروزه مایه مباهات ما ایرانیان است. نقشه و طرح كلی مساجد، در شكل كامل خود، در این دوره دارای خصوصیات ذیل است:

«در ابتدای محور طولی بنا، سر در ایوان قرار دارد كه در جلو آن صحن باز واقع است. طاقنماهای دور صحن به چهار ایوان ختم می‌شوند كه دو ایوان در محور طولی و دو ایوان در محور عرضی قرار دارند و شبستانها در پشت طاقنماها واقعند؛ ایوان اصلی در محور طولی مسجد و روبروی ایوان ورودی، كه سوی دیگر صحن است قرار دارد، و به شبستان مربع شكلی باز می‌شود كه گنبد دارد و در دیوار جنوبی آن، در انتهای محور طولی مسجد، محراب واقع است.» مهمترین مساجد دوره سلجوقی كه همه این عوامل را دارند عبارتند از: مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع زواره، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع برسیان، مسجد جامع گلپایگان، و مسجد جامع قزوین.

مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان، نمونه كامل‌ترین مسجد چهار ایوانی دوره سلجوقی و یكی از زیباترین بناهایی است كه مجموعه كاملی از تزیینات دوران اسلامی ایران را داراست. «این مسجد در عهد سلجوقی و به دستور ملكشاه سلجوقی در محل مسجد قدیمی ساخته شد كه در دوره‌های بعد بارها تغییراتی در ان داده‌اند و مسجد توسعه یافته، ملحقاتی چند نیز به آن افزوده شده است. از مسجد قدیمی اثری به جا نمانده است اما به گفته مورخین و سیاحانی چون ابن حوقل، مقدسی، مافروخی، و ناصر خسرو كه آن را دیده و در كتابهایشان ذكر كرده‌اند مسجد دارای فرمی ساده و شامل صحن بزرگ و رواقهای متعدد بوده است». با بررسیها و خاكبرداریهایی كه در سالهای اخیر در بعضی از قسمتهای این مسجد جامع كنونی كه در حقیقت مجموعه‌ای از شیوه‌های معماری و آثار هنری دوره‌های بعد از اسلام تاریخ ایران است شامل قسمتهایی می‌باشد كه بررسی و مطالعه آن گویای تحولات معماری دوره‌های اسلامی ایران در مدت هزار سال اخیر است. لذا سعی می‌شود اجمالاً به بررسی بعضی از قسمتهای این مجموعه نفیس پرداخته شود.

كلیاتی درباره معماری دوره سلجوقیان

در این فصل، كوشش شده تا ویژگیهای عمده معماری و عناصر تشكیل دهنده آن در دوره سلجوقی مورد بحث و تجزیه و تحلیل نهایی قرار گیرد. بدین منظور با همكاری آقای پرفسور یلمازانگه، استاد دانشگاه هنر و معماری قونیه تركیه، این بررسی را در تقسیمات زیر انجام می‌دهیم.

1- معماری ویژگیهای بناهای چهار ایوانی.

2- تزیینات، شامل: كاربرد آجر، كاشیكاری، گچبری، و مقرنس‌كاری.

3- خصوصیات معماری مقبره‌ها و آرامگاهها.

در آخر این بحث، عوامل و عناصر به وجود آورنده بنای مقبره‌ها و تزیینات آنها جداگانه مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرد. علت جدایی این فصل از دیگر فصول، وجود سبكها و طرحهای مختلفی است كه در ساخت بنای این مقبره‌ها به كار برده شده است، در نتیجه هر كدام ویژگی خاصی را عرضه می‌دارند. به علاوه پراكندگی این مقبره‌ها در مناطق مختلف كشورمان و وجود چند نمونه از آنها در خارج از مرزهای كنونی ایران موجب این بررسی جداگانه شد، زیرا نوآوری در معماری هر كدام از این مقبره‌ها نشان‌دهنده تحول عظیم معماری این دوره از تاریخ هنر معماری اسلامی ایران نیز می‌باشد.

الف- معماری و ویژگیهای بناهای چهار ایوانی

تركان سلجوقی قومی بیابانگرد بودند كه میراث فرهنگی ناچیزی داشتند، اما زمانی كه در ایران جایگزین شدند، سركرده‌های سرسخت و خشن آن قوم به حمایت از ادب و هنر ایران برخاستند و هنرمندان و صاحبان حرف را در مقر حكومت خود یعنی در مرو، هرات، اصفهان، و نیشابور گردآوردند. سلجوقیان اگر چه ترك بودند اما بزودی تحت تاثیر فرهنگ و تمدن ایرانی قرار گرفتند. كارهای سیاسی، اداری، و فرهنگی بكلی در دست ایرانیان بودن و در میان ایشان وزیر بزرگ، نظام‌الملك طوسی، در تاریخ ایران نامی بسیار بزرگ و مقامی ارجمند دارد. او یكی از معروفترین وزرا و سیاستمداران شرق به شمار می‌رود و برای عدالت و حسن تدبیری كه در اداره امور مملكت به كار می‌برد و نیز علاقه زیادی كه به صنایع، مخصوصاً ساختن بناهای مهم داشت، شهرت به سزایی دارد. در این عصر اقدامات زیادی جهت توسعه و تكامل زندگی شهری و رونق تجارت و صنعت صورت گرفت و بناهای بزرگی كه تعدادی از آنها تا كنون باقی مانده است، ایجاد شد. شهرهای بزرگ با باروهای بلند آجری برپا و انتقال مركز زندگی از شهرهای كوچك قدیمی به شهرهای بزرگ باعث تاسیس شهرستانهای بزرگی شد. در اثر توسعه تجارت و صنعت، و رفت و آمد كاروانیان در داخل و خارج ایران، كاروانها دارای سازمان و تشكیلات منظمی شدند و در بین راهها برای استراحت و اترقا این كاروانها، رباط‌ها و كاروانسراها ایجاد شد. بر اثر این تحولات شهرها گسترش یافت و در نتیجه آثار هنری و تزیینات در امر شهرسازی و معماری راه پیدا كرد و موقعیت خاصی كسب كرد. بنای مساجد، مدارس، و مقبره‌ها در شهرها رواج یافت و بازارهای بزرگی به وجود آمد.

شهر مرو كه زمانی پایتخت سلطان سنجر بود، در زمان سلجوقیان موقعیت خوبی داشت. این شهر در این زمان در اوج شهرت و شكوفایی بود. در آن زمان شهر مرو دارای دو خیابان - از شمال به جنوب و از شرق به غرب- بود كه بازار شهر در تقاطع این خیابانها قرار داشت. بنا به منابع و اطلاعات قدیمی كه وضع شهر را شرح می‌دهند، سقف این بازار- واقع در مركز شهر- با قبه پوشیده شده بود. صاحبان حرف و هنر هر كدام از سازمان و تشكیلات قابل ملاحظه‌ای برخوردار بودند. دكانهای زرگرها، ریخته‌گرها، فلزكاران، و سفالگران به صورت گروهی، در محلهایی مخصوص قرار داشتند. كاخهای سلجوقی و مساجد و مدارس در قسمتهای مركزی شهر قرار گرفته بود و مقبره سلطان سنجر در كنار مسجد ساخته شده بود كه به قول یاقوت در معجم‌البلدان، گنبد آبی رنگ این مقبره از مسافت دو روز راه به خوبی دیده می‌شد. از افتخارات این شهر سلجوقی وجود كتابخانه بسیار غنی آن بوده است. در موقع استیلای مغول، جمعیت این شهر در حدود هفتصد هزار نفر و حتی به روایاتی در حدود یك میلیون و سیصد هزار نفر بوده است. از دیگر شهرهای این دوره، می‌توان شهر جرجان را ذكر كرد. خرابه‌های این شهر كه در چهار كیلومتری شرق شهر جدید گنبد قابوس در جنوب‌شرقی دریای مازندران واقع شده، در دوره اسلامی اهمیت خاصی داشته است. با كاوشهایی كه در سال 1350 توسط مركز باستانشناسی ایران در ویرانه‌های این شهر اسلامی شروع شد آثار و شواهد زیادی از شهرسازی و معماری عهد سلجوقیان كشف شده است.

برچسب ها : بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان , تاریخ معماری ایران , مساجد , بناهای چهار ایوانی , کاشی کاری , هنر معماری ایران در دوره ساسانیان , بررسی هنر معماری ایران , معماری ایران در دوره ساسانیان , بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان , تحقیق معماری دوره ساسانیان , دانلود مقاله بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان , دانلود تحقیق بررسی هنر معماری ایران در دوره ساسانیان , پروژه , پژوهش , مقاله , جزو