تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران

تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران

كشور بزرگ ایران دارای گنجینه هایی غنی از معماری عامیانه می باشد كه بخش بزرگی از آن تا به حال ناشناخته مانده است هر چند كه از حدود دهه 60 میلادی شناخت معماری عامیانه به عنوان بخشی از فرهنگ معماری معاصر به شكلی منظم آغاز شده و تاكنون مورد توجه گرفته است، اما این مباحث آنگونه كه باید در ایران مطرح نشده است

تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران

در این مقاله سعی بر این است كه تا به جایگاه معماری عامیانه ایران در تاریخ معماری ایران، بر اساس منابع موجود اشاره شود و به برخی سئوالات اساسی در دو زمینه ابزار و روش كه باعث می شود معماری عامیانه نتواند جایگاه مناسب خود را در تاریخ معماری ایران بیابد، پرداخته شود. 

   یكی از ویژگی های عامیانه، ناشناخته بودن و گمنام بودن آن است، تا جایی كه آنرا در برابر معماری یادمانی قرار میدهد. بانگاهی به منابع نگاشته شده درباره معماری گذشته كشور های مختلف خواهیم دید كه معماری نوع دوم یا یادمانی بیشتر مورد توجه تاریخ نگاران معماری بوده است، هر چند كه در كشورهای غربی در سالهای اخیر درباره معماری عامیانه مشكل تاریخ گذاری بناها بوده در كنار مشكلات دیگر تغییرات و كمبود مدارك و اسناد.

در حال حاضر توسط مرورگر شما پشتیبانی نمی شود ، به جای آن از میانبرهای (Shortcut) صفحه كلید استفاده نمائید.

   برای اینكه بتوانیم تصویر روشن از جایگاه معماری  عامیانه در تاریخ معماری ایران داشته باشیم در آغاز مقاله مروری بر تاریخچه بحث معماری عامیانه و تعاریف مختلف آن داریم. سپس به تاریخ معماری پرداخته و رابطه این دو با هم مقایسه می كنیم. پس از آن به مشكلات و موانع موجود خواهیم پرداخت.

   حدود قرن است كه معماری به عنوان بخشی از مباحث نظری و جزئی از تحقیقات تجربی معماری مطرح می باشد. پیش از این در سده نوزدهم نیز معماری عامیانه كه كمی جلوتر به تعاریف مختلف آن خواهیم پرداخت، از طرف اشخاصی چون وی.لكحخ لئ.گ . سیدنی نه تحت عنوان نوع معماری بلكه به عنوان بخشی از یك دایره المعارف معماری و كتابی درباره تاریخ تكامل مسكن در انگلستان مورد بحث قرار گرفته بود.  این دو نویسنده در كتابهای خود معماری غیر یادمانی مانند خانه های ساده با نقشه چهار گوش و مدور و یا گونه های مختلف خانه در نقاط مختلف به خصوص كوهستانی فرانسه و مناطق مختلف انگلستان را به بحث گذاشته اند. به هر حال تا پس از جنگ جهانی دوم نمی توان گفت كه معماری عامیانه جایگاه ویژه ای در مباحث معماری داشته است.

  با مروری به نوشته های مختلف درباره معماری عامیانه متوجه می شویم كه نویسندگان مختلف واژه های گوناگونی برای این نوع معماری به كار گرفته اند. معماری بومی، مردمی، ناشناخته و عامیانه برخی از این واژه های می باشند. واژه معماری بومی یكی  از واژه ه ایی است كه در فارس به عنوان معادل انگلیسی آن به كار گرفته می شود.

    هر چند كه این واژه برگردان مناسبی می باشد، اما با مقایسه با تعاریف ارائه شده از «معماری بومی» گویای آن نمی باشد. معماری بومی یا سرزمینی می تواند به هر نوع معماری كه به یك مكان خاص تعلق داشته باشد، گفته شود. این می تواند معماری ساختمانهای ساده روستایی شهری تا ساختمانهای بزرگ و حتی بناهای یادمانی را در بر می گیرد. این موضوع بخصوص در ایران كه چه بناهای كوچك و چه بناهای بزرگ جوابگوی نیازهای محلی و هماهنگ با محیط اطراف بوده، كاملاً صادق است. برای نمونه می توان از معماری مساجد و امازداه آن نیز هر چند كه دارای حیاط مركزی می باشند، اما فضایی تالار مانند نیمه باز در بخش رو به قبله آن پیوند بسیار زیبایی با محیط اطراف دارد.

  اما تعاریف ارائه شده برای این نوع معماری با واژه معماری بومی سازگار نیست. راپاپورت یكی از پیش كسوتان این بحث در دنیا، معماری بومی تعریفی مشخص تر ارائه می دهد. او معماری بومی را معماری می داند كه در برابر معماری رسمی شاخص شناخته شده و یادمانی قرار می گیرد.به عبارت دیگر معماری مظلوم تر، ساده تر، مردمی تر و در مجموع معماری كه جوابگوی نیازهای قشر عام جامعه باشد او همچنین اعتقاد دارد كه معماری یادمانی یا «والا» می تواند ریشه در معماری عامیانه داشته باشد. بحث درباره ویژگیهای مختلف نظری معماری عامیانه در محافل علمی غرب بسیار گسترده  تر است و مراكز و نشریات متعددی به تحقیق و ارائه نوشته های مختلف درباره آن پرداخته است. 

    معماری عامیانه در ایران هیچگاه نتوانسته است یك جایگاه مشخص در مباحث معماری و بخصوص بخشی از مباحث معماری سنتی داشته باشد. تا پیش از اینكه اولین كتاب در دهه 60 خورشیدی به عنوان «معماری بومی» به چاپ برسد معماری عامیانه نه تحت این عنوان بلكه به عنوان بخشی از مطالعات مسكن، تحقیقات مردم شناسی، اجتماعی و جغرافیایی مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه می توان تحقیقات انجام شده درباره كندهای میمند و كندوان اشاره كه در نیمه اول دهه پنجاه خورشیدی ارائه شدند.

  مشكلات سد راه مطالعات بومی برای یك محقق تاریخ نگار معماری را می توان در چند موضوع خلاصه كرد:

1-مشكل تاریخ گذاری: این مشكل نه تنها مشكل اساسی برای مطالعه عامیانه، بلكه مشكلی برای تعدادی از بناهای بزرگ و یادمانی نیز می باشد. ریشه این مشكل را می بایست در كمبود مطالعه تاریخی و باستان شناسی دانست.

كشور ایران به عنوان یكی از كشورهای با دیرینه تاریخی است كه متأسفانه مطالعان موجود درباره آثار معماری آن در مقایسه با این عظمت بسیار ناچیز است. برعكس در مطالعات محققان غربی درباره آثار خودشان می بینیم كه بسیاری از موضوعات، دهها بلكه صدها نوشته و جود دارد. همچنین از زمانی كه معماری عامیانه به عنوان بخشی از مباحث معماری مطرح شده است توجه به تاریخ گذاری آنها با روشهای مختلف بیشتر شده است. برای مثال ساختمانهای ابتدایی و سرپناههای موقف و ساده كشاورزان در بخشهای مختلف برخی از كشورها مورد شناسایی تاریخی قرار گرفته اند.

نمونه های متفاوت را می توان در معماری مسكن ایران ارائه داد. خوشبختانه شهر شیراز یكی از شهرهایی است كه مورد توجه محققین مختلف از جمله معماران بوده است. اداره كل حفاظت بناهای تاریخی  و آثار باستانی در حدود بیست سال پیش اقدام به شناسائی خانه های قدیمی این شهر نموده و فهرستی از 178 خانه را ارائه داده است.

از این تعداد خانه فقط سه خانه دارای تاریخ دقیق بودنه و بقیه دارای تاریخ كلی از یك دوره (قاجار) می باشند. در یك مطالعه تاریخ تسلسلی یو نه از نوع تاریخی- تكاملی كه مبانی نظری پیچیده ای را نیز به همراه دارد، حداقل كار دانستن تاریخ آن و قراردادن بناها به صورت سلسله و اراست و با توجه به نداستن تاریخ دقیق این تعداد خانه كار تاریخ گذاری آنها بسیار دشوار بوده و این خود شاید بهانه ای بشد برای وارد نشدن به بحث تاریخ خانه های شیرازی

2-مشكل كمبود اسناد مختلف بخصوص برداشت از آثار عامیانه: این كمبود باز ریشه در توجه متولیان و محققان تاریخ نگار و معمار دارد. سازمانهای متولی دردرجه اول به آثار با ارزش تاریخی- معماری دارند و برای ثبت آنها برداشت آنها شاید اولین اقدام باشد. زمانی كه محقق تعداد زیادی بنای بدون تاریخ و برداشت نشده روبرو می شود،  این خود شاید مانعی برای وارد شدن به یك مبحث تاریخی باشد.

نوع برداشت نیز نسبت به دید محقق می تواند متفاوت باشد. هر چند كه یك برداشت اولیه می بایست پیكره كلی بنا و فضای مختلف آن را معرفی كند،  اما این برداشت بایستی با مطالعه در محل و با شناخت عمكردها و جزئیات ساختمانی همراه باشد. ورود و دسترسی به داخل خانه ها با توجه به مسكونی بودن آنها و ابعاد بزرگی بعضی از آنها بخصوص در ارتباط با خانه های حیاط دار از دیگر مشكلات سد راه برداشته می باشد.

3-تغیرات در ساختار بناهای عامیانه:  یكی از مشكلات دیگر برای مطالعه آنها بخصوص با روش تاریخی است. تغییرات در ساختمانها باعث می شود كه فهم از  عملكرد اصلی آنها سخت و در بعضی از مواقع غیر ممكن باشد. با توجه به ادامه زندگی در این نوع ساختناها، ساكنین سعی بر تطبیق فضاها با زندگی روز داده اند. از اینرو یكی از مطالعات نه چندان آسان بازسازی ساختمانها به حالت اولیه آنها می باشد.

مقدمه ای بر شیوه های و گرایش های معماری در تهران

الف: دوره قاجار

1-معماری سنتی حاشیه كویر

2-شیوه معماری اواخر قاجار (از اواسط دوره قاجار به بعد)

3-معماری التقاطی اروپا (از اواسط دروه قاجار به بعد)

ب: دوره پهلوی اول

1-ادامه سبك های اواخر قاجار و معماری نئوكلاسیك غرب

2-معماری اوایل مدرن «هنرنو»

3-معماری سبك ملی

4-معماری مدرن

ج: دوره پهلوی دوم

1-ادامه معماری مدرن (دهه 20 و 30)

2-معماری سبك بین المللی (دهه 40 و 50 در ادامه معماری مدرن)

3-معماری مرحله تحول (از آغاز دهه 50 تا زمان انقلاب)

4-معماری التقاطی غرب (شیوه نئوكلاسیك)

نوع فایل: word

سایز:120 KB 

تعداد صفحه:60 

برچسب ها : تاریخ معماری ایران و گرایش های معماری در تهران , معماری عامیانه و جایگاه آن در تاریخ معماری ایران , معماری عامیانه , تاریخ معماری ایران , جایگاه معماری , معماری بومی , راپاپورت , محقق تاریخ نگار , مشكل تاریخ گذاری , گرایش های معماری در تهران , دوره قاجار , دوره پهلوی اول , دوره پهلوی دوم , تحقیق , جزوه , مقاله , پایان نامه , پروژه , دانلود تحقیق , دانلود جزوه